Halkevleri Eş Genel Başkanı Dilşat Aktaş’ın, “müsait”, “oynak” gibi kelimelerin Türk Dil Kurumu sözlüğünde yer alan cinsiyetçi anlamlarının çıkarılması yönünde açtığı davada istinaf mahkemesi, cinsiyetçi ifadelerin çıkarılmaması yönünde karar verdi.
Türk Dil Kurumu’nun (TDK) sözlüğünde “müsait”, “oynak” gibi kelimelerin anlamlarının arasında bulunan cinsiyetçi ifadelere ilişkin Halkevleri Eş Genel Başkanı Dilşat Aktaş avukatları aracılığıyla açtığı davayı kazanmıştı. Bunun üzerine TDK, benzer bir taleple açılan başka bir davada mahkemenin vermiş olduğu kararı emsal göstererek istinafa gitmişti. Geçtiğimiz günlerde istinaf mahkemesi, sözlükte bulunan cinsiyetçi ifadelerin aynı şekilde kalması yönünde karar verdi.
Sendika.Org’a konuşan Aktaş, TDK’nin erkek egemen algı ile yönetildiğini ve siyasi bir karar almış olduğunu belirterek şunları söyledi:
İlk önce açtığımız davaya olumlu yanıt geldi ardından mahkeme, kararı “sözcüklerin sözlükten çıkartılması” olarak yorumladı talebimizi ve itiraz ettiler. Sonuca dair erkek aklı böyle çalışıyor işte diyebiliriz. Kadınların hangi alanda olursa olsun eşitlik talebine gözlerini, kulaklarını kapatan bir zihniyet ile karşı karşıyayız.
Yaşamın eşitlikçi bir biçimde kurulmasında dil birincil araçtır. Bu iletişimin tarihsel, toplumsal olarak oluşmasında hafızasının tutulmasında TDK önemli bir kurumdur. Ne yazık ki bu kurum da bugün erkek egemen algı ile yönetilmektedir. Yargının kadınlarla ilgili aldığı kararları biliyoruz. Dolayısıyla TDK ile ilgili talebimizi yorumlarken de siyasi bir tavır alabiliyor. Ne karar alırlarsa alsınlar kadınları parantez içine alan anlayışa karşı mücadele etmeye devam edeceğiz. Kadın erkek eşitliğini savunmaktan vazgeçmeyeceğiz.
Davanın avukatlarından Sevinç Hocaoğulları ise kelimelerin anlamı olarak sözlükte yer alan cinsiyetçi ifadelerin kaldırılması konusunda Ankara 6. İdare Mahkemesi’nin uluslararası sözleşmelere dayanarak, devletin toplumsal cinsiyet bağlamındaki yapısal adaletsizlik ve her türlü ayrımcılığı ortadan kaldırmakla görevli olduğu değerlendirmesinde bulunduğunu belirtti. Ankara Bölge İdare Mahkemesi’nin, idare mahkemesinin aldığı kararı kesin olarak kaldırarak cinsiyetçi kelime anlamlarının sözlükte yer almasına karar verdiğini kaydetti.
Hocaoğulları, daha önce açmış oldukları davada da taleplerinin kelimelerin kaldırılması yönünde olmadığını, aksine cinsiyetçi kelime anlamlarının çıkarılması yönünde olduğunun altını çizerek şunları söyledi:
Öncelikle dava içeriğine dair hatalı bilgiyi düzeltmek isterim. Karar içeriği basında “oynak”, “yollu”, “müsait” gibi kelimelerin sözlükten çıkarılması talebinin mahkemece reddedildiği şeklinde yer aldı. Oysa talebimiz bu sözcüklerin TDK sözlüğünden çıkarılması değil bu kelimelerin cinsiyetçi anlamlarının sözlükten çıkarılmasına ilişkindi. Örneğin “oynak” sözcüğünün anlamına bakıldığında dördüncü sırada “davranışları ağırbaşlı olmayan kadın veya kız” ifadesinin yer aldığı görülmektedir. Bu ifadenin ayrımcı bir ifade olduğu açıktır. TDK sözlüğü aracılığıyla ayrımcılığı besleyen toplumsal cinsiyet rolleri pekiştirilmekte, bizzat ayrımcılık yapmaktadır. Ankara Bölge İdare Mahkemesinin talebimizin reddine dair kararını okuduğumuzda Bölge İdare Mahkemesinin dahi talebimizi anlamadan ve sözlüğü dahi incelemeden karar verdiği kanaatindeyiz. Kararda her bir kelime anlamına sözlükte neden kalması gerektiğine dair gerekçelendirme yapılmadığı gibi kimi yerlerde sözcüklerin sözlükte kalması gerektiği ifadesi yer almıştır.
Ayrıca kararda kelimelerin mecaz ve argo kullanımlarına sözlükte yer verilebileceği belirtilmiştir. Oysa sözlük incelenmiş olsaydı “esnaf”, ”teslim etmek”, “serbest”, “oynak”, “kötüleşmek”, “kötü yola düşmek”, “taze”, “yollu”, “boyalı” kelimelerinin sözlükten kaldırılmasını talep ettiğimiz anlamlarının yanında mecaz veya argo kullanım olduklarına dair bir kısaltma olmadığı görülecekti.
Ankara 6. İdare Mahkemesi kararı bizi umutlandırmıştı. Kararda “hukuk uygulayıcılarının bakış açısında toplumsal cinsiyet eşitliğine dayalı bakış açısının yansıtılması zorunlu olduğu” belirtilmişti. Ancak Bölge İdare Mahkemesi bu kararı kaldırdı. Yine eril bir yargı pratiğiyle karşı karşıyayız. Yargı bir kez daha eşitlik talebinin karşısında şaşkınlığa kapılarak, olanı yani cinsiyetçiliği, ayrımcılığı muhafaza etme yoluna gitmiştir. Yaşamın her alanında olduğu gibi cinsiyetçi yargı kararlarına karşı da mücadelemizi sürdüreceğiz.
Halkevleri Eş Genel Başkanı Dilşat Aktaş, “müsait”, “yollu”, “oynak” gibi kelimelerin cinsiyetçi karşılıklarının sözlükten çıkarılması için 2015 yılında Türk Dil Kurumu’na (TDK) başvurmuştu. Ancak TDK, Aktaş’ın başvurusunu reddetmişti. Bunun üzerine Aktaş, avukatları Sevinç Hocaoğulları, Sevgi Dutar ve Selin Nakıpoğulları aracılığıyla Ankara 6. İdare Mahkemesi’ne ret işleminin iptal edilmesi istemiyle dava açmıştı. Dava, TDK’nin mahkemenin ara kararlarına yanıt vermemesi ve mahkemenin ihtar göndermesiyle birlikte zoraki bir şekilde yanıt vermesi üzerine 2018’de sonuçlanabilmişti. Ankara 6. İdare Mahkemesi ise TDK’nin ret talebinin iptal edilmesi yönünde karar vermişti.
TDK, benzer bir başvuruda Ankara 18. İdare Mahkemesi’nin bu sözcüklerin “halk arasındaki yaygın kullanım”ını gerekçe göstererek açılan davanın reddetmiş olduğunu emsal göstererek istinafa gitmişti. Davayı görüşen Ankara 12. İdari Dava Dairesi ise kelimelerin cinsiyetçi anlamlarının sözlükten çıkarılmasına ilişkin kararın yürütmesinin durdurulması yönünde karar vermişti. Kararda “Ayrımcılık ve ötekileştirme dilde bulunan kelimelerden değil, bireylerin düşünce yapısına dayalı eylemlerinden kaynaklanır” ifadesine yer verilmişti.
Kaynak : Sendika.org
Başka Bir Denizli… Başka Bir Ülke… Başka Bir Dünya… MÜMKÜN…