Şehir Hastaneleri: Mega yalan (1)

“Akıl almaz büyüklükte şehir hastaneleri var; İstanbul Sancaktepe 4.200, Ankara-Bilkent 3.704, Ankara-Etlik 3.577 yataklı. Dahası projede belirlenen sayının yapım aşamasında yükseltildiğine de tanık oluyoruz. Ne de olsa her yatak yatırım maliyetini yükseltiyor, şirkete kazanç sağlıyor.”

Şehir hastaneleri, seçim gündeminde ilk sıralara oturacak gibi… “Memlekette iyi olan her şeye karşılar, bunlar her şeyi yıkarlar” vb. sözleri sık sık duyar olduk. Neden şehir hastanelerine karşı çıkılıyor?

Şehir hastaneleri “bütçe kısıtları/sınırlılıklarını aşma ve ilave kaynak ihtiyacı sağlama” diye gerekçelendirilerek Kamu-Özel Ortaklığı (KÖO) modeli ile yaşama geçiriliyor.¹ Yine özel sektörün sahip olduğu işletme deneyimlerinin (teknoloji, bilgi ve beceri, finansman riskini iyi yönetebilme ve zamanı iyi örgütleme, üretim organizasyonu becerisinin) kamu altyapı ve hizmet sunumuna aktarılması olarak KÖO modeli savunuluyor.^2,3KÖO modeli ile sözleşmeleri tamamlanıp yapılan (ve yapılacak olan) 21 şehir hastanesi bulunuyor (Tablo-1). Proje aşamasında olanları da (Tablo-2) eklersek toplam 31 şehir hastanesi projesi bulunuyor.⁴ Proje, bu hastanelerin çoğunluğunun bin yatağın üzerinde olması nedeniyle “mega proje” olarak adlandırılıyor.

Karşı çıkışların en çok dile getirileni, toplumsal kaynakların çarçur edildiği… Bu binaların çok daha ucuza mal edilebileceği söyleniyor. Bu sav gerekçelendirilirken şunlar kanıt olarak öne sürülüyor;

• Şirketler için şehir hastaneleri, bir yatırıp en az 3 kazandırıyor. Hatta daha fazla.
• CHP Bursa milletvekili adayı olan Kayıhan Pala’nın şehir hastanelerinin gündeme getirilmesinde katkısı fazla. Pala şehir hastanelerinin yatak başına maliyetlerinin (2017) 924.776 TL olduğunu, oysa aynı dönem özel hastanelerde bile bu maliyetin 269.991 TL olduğunu söylüyor.⁵
• Gazete Duvar’dan Bahadır Özgür (2018) KÖO modelinin maliyetini ortaya koyduğu yazısında 20 şehir hastanesinin yatırım bedelinin 10,2 milyar euro ve Sağlık Bakanlığı’nın bu tesisler için ödeyeceği kiranın yıllık toplamda 2,2 milyar euro olup 25 yıl boyunca toplam tutarın ise 57 milyar euroyu bulduğunu dile getiriyor.⁶
• Daha pahalıya mal etme meselesi, Kalkınma Bakanlığı’nın 2016 yılında basılan “Dünyada ve Türkiye’de Kamu Özel İşbirliği Uygulamalarına İlişkin Gelişmeler Raporu”nda yer alan hesaplarda da görülüyor. Raporda 18 şehir hastanesi için toplam yatırım tutarının 10.500 milyon dolar olduğu, ödenecek toplam kira bedelinin ise 30.263 milyon dolar olduğu belirtilmiş durumda… Gizlisi saklısı yok. Aynı raporda sıfırdan kurulacak tam donanımlı bir hastane için verilen yatırım fiyatının, yatak başına 90 bin dolar düzeyinde olduğu belirtiliyor. Oysa 18 şehir hastanesinin yatak başına maliyeti, 389 bin dolar olarak hesap ediliyor. 4-5 katına çıkılıyor. Cumhurbaşkanına büyük sevgisi ile bilinen Ethem Sancak’ın kurduğu özel hastaneler zinciri olan “Medical Park”ın bile yatak başı maliyeti 208 bin dolar.⁷
• Oysa yakın yıllarda Erzurum’da klasik ihale yöntemiyle yapılan 1.200 yataklı, içinde 7 adet ameliyathanesi, yoğun bakım ünitesi de olan hastane maliyeti 213 milyon TL’dir. Türkiye’nin 81 iline aynı büyüklükte birer tane hastane yapılsa, maliyeti yaklaşık 17 milyar TL olacaktır.⁸

Şirketler için iyi bir yatırım kendini 8-10 yılda amorti ederken, şehir hastanelerinin çok daha kısa sürede (3-4 yılda) amorti edecekleri dile getiriliyor.

Şirketlerin inşaat sırasında bu kadar kâr etmesinin altında yatan neden, kapalı alanlarının çok büyük olması. Gelişmiş ülkelerde, yeni yapılan hastanelerde yatak başına kapalı alan 150-200 m² iken şehir hastanelerinde 287 m^2’dir.⁵ Kapalı alanın büyüklüğü, inşaatı yapanlar için kazanç kapısı olurken bakım, enerji vb. açıdan kamu için çok büyük maliyetlere yol açıyor.

Hastanelerin yatak sayısı da eleştiriliyor. Çoğunlukla bin yatağın üzerinde, ortalama 1.417 yatak…  Akıl almaz büyüklükte şehir hastaneleri var; İstanbul Sancaktepe 4.200, Ankara-Bilkent 3.704, Ankara-Etlik 3.577, İstanbul-İkitelli 2.662, İzmir Bayraklı 2.060, Gaziantep 1.875, Şanlıurfa 1.700, Kayseri 1.607, Adana 1.550, Bursa 1.355, Mersin 1.300, İzmir Yenişehir (Tepecik) 1.200, Kocaeli 1.180, Eskişehir 1.081, Elazığ 1.038, Denizli ve Antalya 1.000 yataklı olacak. (Dahası projede belirlenen sayının yapım aşamasında yükseltildiğine de tanık oluyoruz. Kayseri Şehir Hastanesi 1.583 diye başlamış 1.607 olmuştu. Ne de olsa her yatak yatırım maliyetini yükseltiyor, şirkete kazanç sağlıyor.) Hastanecilik hizmetlerinde bu kadar büyük hastane yapılması istenmiyor. Optimum hizmet için yatak sayısının 100-600 arası olması gerektiği söyleniyor.⁵

Şehir hastanelerinin çok pahalı yatırım olduğunu başta Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) yaptıkları atölye, panel, konferans; çıkarttıkları yayınlar ve basın açıklamaları ile gündeme getiriyor. Keza köşe yazıları ile Bianet’ten Özgür Erbaş, Cumhuriyet’ten Çiğdem Toker, ArtıGerçek’ten Pelin Cengiz, Gazete Duvar’dan Bahadır Özgür şehir hastanelerini de içeren KÖO modeli ile yapılan projeleri gündemde tutuyorlar.

Bu yazıda daha çok yatırım maliyetinin yüksekliği kısmını ele aldık. Toplumsal kaynakların çarçur edilmesi bununla sınırlı değil; şirket nerelerden kârına kâr katıyor devam eden yazılarda ortaya koyacağız.

Devam edecek…

Kaynaklar:

1. TEPAV (2016). Kamu Özel İşbirliği Modeli. Lefkoşe.
2. Karasu K. (2011) Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesinde Kamu-Özel Ortaklığı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2011, 66 (3): 217-262
3. Karahanoğulları Y. (2012) Kamu Özel Ortaklığı Modelinin Mali Değerlendirmesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2012, 67 (2): 95-125
4. (http://www.saglikyatirimlari.gov.tr/TR,33960/sehir-hastaneleri.html, (30 Mart 2018,)
5. Pala K. (2017) Şehir Hastanelerinin Yüksek Maliyeti Gizleniyor. https://bianet.org/bianet/siyaset/183006-sehir-hastanelerinin-yuksek-maliyeti-gizleniyor
6. Özgür B. (2018). İşte Türkiye’yi batıracak tezgâh! https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2018/05/28/iste-turkiyeyi-batiracak-tezgah/
7. Can T. (2018) Çılgın Şehir Hastanelerinin Maliyetleri Daha da Çılgın. https://ahvalnews.com/tr/hastaneler/cilgin-sehir-hastanelerinin-maliyetleri-daha-da-cilgin
8. TTB (2012). Soru ve Yanıtlarla Sağlıkta Kamu Özel Ortaklığı, TTB Yayını.

Kaynak: Siyasihaber