Toplum biz kadınlara utanılacak epey şey vermiş—ölçülerimiz, kokularımız ve rahim içimizi kaplayan dokuları biyolojik bir kaçınılmazlık olarak ayda bir dışarı atmak zorunda oluşumuz. Epey acayip aslında; düşünsenize, bedenimizin parçaları bedenimizden dışarı çıkarken koştura koştura gezindiğimiz günler var.
Artık—feministler sağ olsun—regller politik olarak kıymete binmiş görünüyor. Elizabeth Warren ve Cory Booker, kadınların tampon ve ped gibi şeylere ödedikleri “pembe vergiyi”[1] ortadan kaldırmak için okullarda, ofislerde ve hapishanelerde regl döneminde kullanılan malzemelerin ücretsiz bulundurulmasını sağlayan yasayı destekleyenler arasında. Geçtiğimiz yıldan bu yana yasa 40 eyaletten 24’ünde daha yürürlüğe girdi.
Reglin bugün saygı görür hale gelmesinin uzun bir geçmişi var. Aşağıda İncil’den kanlı okul balosuna kadar, reglin bir tarihini verdik.
İncil: Tanrı’nın yasak meyveyi yediği için Havva’yı cezalandırdığı ve kadınları sonsuza dek kanamakla lanetlediği rivayet edildi.
MÖ 3000: Antik Mısır’da kadınlar kanamalarını hafifletmek için yumuşatılmış papirüs kullanıyorlardı.
MÖ 753: Romalı kadınlar kendi hazırladıkları yumuşak yünden tamponlar ve pedler kullanmaya başladılar. Yunan kadınların ise çubuğa sarılı tiftik kullandıkları rivayet edilir ama regl uzmanı Helen King bunun muhtemelen kötü tercümeden kaynaklı bir mit olduğunu ve metodun aslında burun kanaması için kullanıldığının daha muhtemel olduğunu söylüyor.
MÖ 538: Regl olan Yahudi kadınlar “kirli” sayıldı, erkeklerden ayrı tutuldular ve topluma geri dönmeden önce “arınma ritüellerine” katılmaya zorlandılar.
Orta Çağlar: Katolik din adamları kadınların regl döneminde “hayvanlara” dönüştüğünü ve kanlarının çimenleri soldurup demiri paslandırdığını, köpekleri kuduz ettiğini iddia ettiler. Bu şekilde utandırılan kadınlar, boyunlarına ve bileklerine doladıkları ıtırlı bitlilerle regl kokularını gidermeye çalıştılar veya kanamayı hafifletme umudu ile kurbağa tozu yuttular. Ama tıbbi müdahale yasaktı: Kilise kadınların Havva’nın günahının bedelini ödemesi gerektiğini söylüyordu.
1800’ler: Bazı Avrupalı kadınlar bez kullanıyor, bazıları ise – çoğunlukla kırsal bölgelerde yaşayanlar – bilim insanları Sabine Hering ve Gudrun Maierhof’un belirttiği üzere regl dönemlerini hiçbir şey kullanmadan “arkalarında kan izleri bırakarak” geçiriyorlardı.
1896: Johnson & Johnson, “Lister’s Towels” adıyla pazarlanan odun hamurundan bandajlar şeklinde ilk hijyenik ped satışını başlattı. Kısa süre içinde Kotex ve başka rakip markalar ortaya çıktı. “Lanet” artık kapitalist girişime dönüşmüştü.
1899: “İçliğinize kanamak iğrenç bir şey,” yazıyordu Alman yaşam tarzı kitabında, “ve dört ila sekiz gün boyunca aynı içliği giymek enfeksiyona neden olabilir.”
1914: Böyle bir şeyi asla kendisi giymek zorunda kalmamış olan Carl G. Nelson, vücudun tüm alt kısmını kaplayan kauçuktan ağır bir hijyenik önlük icat etti.
1920’ler: Kadınların kimseye fark ettirmeden hijyenik ürün satın alabilmesi için mağazalara para kutuları kondu.
1925: Indiana’dan bir armağan olarak, Hoosier Ladies’ Sanitary Belt piyasaya sürüldü: kadınların altlarına bağlayabilecekleri şekilde kemere sahip yıkanabilir bezden kalın bir ped (ne de olsa konfor önemli).
1929: Doğum kontrol diyaframının mucidi olan Dr. Earle Hass ilk tamponu yarattı.
1930’lar: Doktorlar, kadın hava kuvvetleri pilotlarının, bayılabilecekleri için regl dönemlerinde uçmaktan kaçınması gerektiğini söyledi. 2. Dünya Savaşı ardından hazırlanan “kadın pilotların tıbbi değerlendirmesi” başlıklı rapor, “uygun şekilde seçilmiş kadınlarda regl uçmaya engel değildir ve görevin ifasında performansı etkilemez” diyordu.
1936: Gertrude Tendrich, Hass’ın geliştiği tamponun patentini 32 bin dolara satın aldı ve cinsel organlara dokunmadan sokulabilmesine yönelik bir aplikatör ekleyerek Tampax markasını yarattı. Katolik kilisesi, tampon kullanan kadınların bekaretlerini kaybedebileceği gerekçesi ile buna karşı çıktı.
1937: İlk regl kupası, kötü tasarımı yüzünden üreticisinin elinde patladı—kupalar ilkin sert, ağır bir kauçuktan yapılmıştı (ve bu Gwyneth Paltrow’un vajina yumurtalarından önceydi).
1964: NASA’nın Uzayda Kadınlar programı araştırmacıları, “karmaşık bir makine” üzerinde çalışmak için uzaya “duygu durumu değişen, psikofizyolojik bir insan” (yani bir kadın) göndermenin sonunun iyi olmayacağı konusunda uyardılar.[2]
1969: Stayfree pedleri artık iç çamaşırına yapışıyor. Sonunda daha az kayma derdi!
1970: Judy Blume’un kaleme aldığı Are You There, God? It’s Me, Margaret (Tanrım, Orada mısın? Benim, Margaret), reglin anlatıldığı ilk kitap oldu. Bu arada Hubert Humphrey’in özel doktoru Edgar Berman, kadınların “hormonal dengesizlikleri” nedeniyle liderlik rollerine uygun olmadıklarını iddia etti (daha sonra Margaret Thatcher, Indira Gandhi ve Golda Meir’ın damarlarında birçok kadından daha fazla testosteron olduğunu söyleyerek sözlerine açıklık getirecekti).
1971: Sanatçı Judy Chicago’nun tartışma yaratan fotolitografisi “Red Flag” (Kırmızı Bayrak), tamponunu çıkaran bir kadını gösteriyor.
1972: Televizyon kanallarında tampon reklamları gösterilmesine izin verildi. İlk reklam Proctor & Gamble’ın deneme amaçlı pazara sürdüğü Rely (Güven) markasınınki oldu. Plajda gezinen bir kadın “Unutmayın, adı Güven!” diyordu.
1976: Steven King’in romanı Carrie’de kötü kızlar okulun spor salonundaki duşta regl olan Sissy Spacek’i aşağılıyorlar (Carrie okul balosunda kanlı intikamını alıyor).
1978: Gloria Steinem Âdet Gören Erkekler Olsaydı… makalesini yazdı: “Elbette, âdet görmek kıskanılacak, imrenilecek erkeksi bir olay olacaktı. Oğlan çocukları, âdeti erkekliğe geçişin kıskanılası bir göstergesi olarak tarif edecekti… Aylık iş gücü kaybını önlemek için Meclis, Ulusal Âdet Sancısı Enstitüsü’ne finansal destek sağlayacaktı… Hijyenik malzemeler devlet destekli ve bedava olacaktı.”
1980: 18 yaşındaki bir üniversite öğrencisinin hastaneye kaldırılması ardından Rely tamponları toksik şok sendromu olarak bilinen ve öldürücü olabilen bir bakteriyel hastalığın artışı ile ilişkilendirildi.
1980 başları: Okullar, Judy Blume’un Are You There, God? It’s Me, Margaret (Tanrım, Orada mısın? Benim, Margaret) kitabını sansürlediler veya doğrudan yasakladılar. Bir kadın, Blume’u telefonla arayarak ona komünist dedi. Blume olayı “Komünizmi, 12 yaşındaki Margaret’in yaşamındaki iki önemli kaygı olan regl veya dinle mi bir tutuyordu hiç çözemedim” diye yorumlayacak ve kitaba yazılmasından 10 yıl sonra gelen bu tepkileri Ronald Reagan’ın 1980’de başkan seçilmesine bağlayacaktı.
1985: Daha sonra Friends dizisi ile yıldızı parlayacak olan Courteney Cox, Tampax’ın televizyon reklamında regl kelimesini ilk kez kullandı—bir başka cam tavan daha kırılmıştı.
1994: New Carrollton, Maryland’deki bir bodrum katında Regl Müzesi açıldı. Dört yıl sonra kapanacaktı.
1995: Clueless filmi, en iyi geç kalma mazeretini ortaya attı: “Bay Hall, kızıl dalgalarda sörf yapıyordum,” diyor öğretmenine Cher Horowitz, “tuvalete taşınıp duruyordum.”
2003: DivaCups raflarda yerini alıyor ve tampona daha çevre dostu bir alternatif arayan kadınların favorisi oluyor.
2014: Regl ürünleri satan bir şirketin çektiği ve henüz hiç regl olmamasına rağmen ilk reglini olmuş gibi yapan bir genç kızı anlatan “First Moon Party” (İlk Aybaşı Partisi) videosu YouTube’da 41 milyon kez izlendi.
Mart 2015: Instagram, sanatçı Rupi Kaur’un, pijamasında regl lekesi ile yatakta kıvrılmış yatarken çekilmiş fotoğrafını—iki kez—kaldırdı. Sanatçı bunun üzerine “Patriyarkaları sızıyor. Kadın düşmanlıkları sızıyor. Sansüre boyun eğmeyeceğiz,” yazdı Facebook ve Tumblr gönderilerinde.
Nisan 2015: Müzisyen ve koşucu Kiran Gandhi Londra Maratonundan bir gece önce regl oldu ve tamponsuz şekilde, taytına kanayarak koşmaya karar verdi. “Toplumun bulaşmayacağı biri varsa maratonculardır diye düşündüm,” yazdı bloğunda.
Ağustos 2015: ABD’deki Fox Haber kanalının tartışma programı moderatörü Megyn Kelly’nin eleştirilerine öfkelenen Trump, CNN’den Don Lemon’a, Kelly’nin “her yerinden kan geldiğini” söyledi. Ertesi gün gelen tepkiler üzerine Kelly’nin burnunu kastettiğini söyledi.
Eylül 2015: Yeni bir iOS güncellemesi, iPhone’larla birlikte gelen Sağlık uygulamasına regl takibine imkân veren bir özellik ekledi.
Ocak 2016: Ann Friedman ve Aminatou Sow, birlikte sundukları popüler podcast Call Your Girlfriend’de “The Bleed” (Kanama) adında bir bültene başladılar.
Haziran 2016: İngiltere merkezli bir şirket, kanın kırmızı olarak verildiği ilk kadın hijyen reklamını yayınladı. Daha önce reklamlarda pedlerin ne kadar emici olduğunu göstermek içim mavi sıvı kullanılıyordu.
Temmuz 2016: New York Belediye Başkanı Bill de Blasio, regl ürünlerini devlet okullarında, barınaklarda ve hapishanelerde ücretsiz hale getiren yasayı imzaladı.
Ekim 2016: ABD’nin Williamsport, Pennsylvania şehrindeki Sun-Gazette gazetesine yazılan ve Hillary Clinton’ı eleştiren bir okur mektubunda “Ayın o günü gelirse ve aynı gün üstüne bir de hasta olursa ne olacak?” diye soruluyordu. İki eyalet ötede, New York’taki bir metro istasyonunda bir Thinx reklamı—“regl olan kadınlar için iç çamaşırı”—cüretkar bulunan yaklaşımı nedeniyle topa tutuldu.
Kasım 2016: New York Times gazetesindeki “Well” köşe yazısında, Thinx ve DivaCups reklamlarına atıfta bulunularak “Regl harika bir dönem” dendi.
Ağustos 2017: Nepal “chaupadi”yi—regl olan kadınların evi kirletmemeleri ve tanrıları kızdırmamaları için toplumdan izole edilmesini gerektiren bir Hindu uygulaması—10 ay içinde 3 kadının ölmesi üzerine yasakladı. 18 yaşındaki bir kadın chaupadi çadırında yılan sokması nedeniyle, 15 yaşındaki bir kadın ısınmak için ateş yaktıktan sonra duman zehirlenmesinden, 26 yaşındaki bir kadın ise bilinmeyen sebeplerle hayatını kaybetmişti.
[1] Kadınlara özel ürünlerin haddinden fazla pahalıya satılması
[2] Bu iddia çürütülmüş, bkz. Lathers, M. (2010). Space Oddities: Women and Outer Space in Popular Film and Culture, 1960-2000. 1st ed. New York: Continuum International Publishing Group Ltd, s.39.
Kaynak: Fersude
Başka Bir Denizli… Başka Bir Ülke… Başka Bir Dünya… MÜMKÜN…
