İlkçağ düşünce tarihine adını yazdıran bir kadın olan Miletli Aspasia’nın M.Ö. 460 yılında Milet’te doğduğu tahmin ediliyor.
Aspasia, geçmişteki Antik Yunan bugünse Aydın ili sınırlarında yer alan Milet’te büyümüş ardından hayatının sonuna kadar Atina’da yaşamıştır.
Babasının adının Axiochus olduğu bilinen Aspasia’nın dönemin şartlarındaki diğer kadınlara nispeten iyi bir eğitim alma olanağı olmuş. Bunun en büyük sebebi ise yabancı ve büyük olasılıkla ‘hetaera’ denilen kadınlar grubuna mensup olması.
Bu sınıfa dahil olmasının sebebi olarak ülkeye savaş sonrası gelen bir yabancı olması gösterilmektedir. Tüm bu sebeplerden ötürü Aspasia, geleneksel olarak evli kadınları evine bağlayan yasal zorunlulukların boyunduruğundan kurtulmuştur.
Kimi tarihçiler, Aspasia’nın seks işçisi olduğunu ve genelev işlettiğini iddia etmiştir. Lakin kaynakların pek çoğu bunun Aspasia’yı ‘karalamak’ için öne sürüldüğünü belirtiyor.
En net olan şey ise Aspasia’nın, kadınların ikinci sınıf görüldüğü bir dönemden cüretiyle geçen bir kadın olduğu.
Dönemin Antik Yunan felsefesine yadsınamayacak bir katkı sunan Aspasia’nın, Sokrates’in hocası olduğu bilgiler arasında. Öyle ki Sokrates Diyalog Yöntemi’ni Aspasia’dan öğrenir.
Felsefe ve retorik bilgisi oldukça iyi olan Aspasia’nın adı hem Platon’un hem de Aristophanes ve Xenophon’un eserlerinde sık sık teleffuz edilir.
440’lı yılların başında Atina lideri Perikles ile beraber olan Aspasia’nın bu evlilikten Genç Perikles adını verdiği bir oğlu olur.
Aspasia içinde bulunduğu çevre ve bilgi donanımıyla dönemin siyasi yaşamına etki eder.
Hitabet yeteneğiyle dikkat çeken Aspasia’nin evi dönemin önemli düşünürlerinin merkezi haline gelir.
Aspasia’nın döneme ‘fazla’ gelen bu özgürlükçü tavrı elbette saldırıların hedefi olur. Hatta bazı siyasiler, Perikles’i Aspasia’yı siyasete ‘bulaştırdığı’ için eleştirir.
British Columbia Üniversitesi’nde Klâsik Dönem profesörü olan Anthony J. Podlecki Plutarkhos’un aktarımına göre Aspasia ‘Tanrılara saygısızlık’ suçlamasıyla, şair Hermippus’un davacı olmasıyla mahkemeye çıkarılır. Sonunda bu davadan beraat eder.
Aspasia’ya türlü türlü lakap takılır o dönemde; “Yeni Omphale”, “Deianira”, “Hera” ve “Helen” bu lakalplardandır.
Bazı bilim insanlarının sunduğu kaynaklara göre Platon, Aspasia’nın zekâsı ve aklından öyle etkilenmiştir ki Sempozyum’daki Mantinealı Diotima karakterine temel olarak onu almıştır. Bazıları ise bunun gerçek olmadığını, Diotima’nın gerçekten yaşamış olduğunu söyler. Pennsylvania Üniversitesi’nde Felsefe Profesörü Charles Kahn’a göre ise Diotima birçok yönden Aeschines’in Aspasia’sına karşı Platon’un bir cevabıdır.
Aspasia beraat ettiği davanın ardından Perikles’in diğer çocukları ve yöneticiler de dahil olmak üzere pek çok kişinin çeşitli suçlamalarına maruz kalır. Ancak bu iftiralar, Aspasia’nın öne çıkan özelliklerini perdeleyemez. Öyle ki adı bugüne dek Yunan felsefesinin önemli isimleri arasında yer alır.
Bazı araştırmacılar Aspasia’nın Antik Yunan’da toplum içinde ortaya çıkabilmiş tek kadın olduğunu savunur ve Perikles’in söylevlerinin yazımında etkili olmuş olacağını aktarır.
Aspasia’nın karakteri ve Perikles ile olan aşkı günümüz edebiyatının da biricik konularından biri olmuştur. Ahmet Semih Tulay’ın kaleme aldığı “Miletoslu Aspasia” kitabında ondan şöyle bahsedilir:
“Bundan 2500 yıl önce Ege Denizi’nin iki yakasında yasayan ve geceleri erimiş gün ışığıyla aydınlanan insanların kuskusuz ayni zamanda hırsları, kaygıları, sevinçleri, umutları ve büyük aşkları da vardı. Her iki yakada o dönemde dünya tarihine damgasını vuracak olayların yanı sıra özellikle Miletoslu bilge Aspasia ile Atina´nın güçlü strategosu Perikles arasında büyük bir aşk yaşandı. Bu aşk, karşıtlarının her fırsatta onları çekiştirmelerine neden oldu. Tüm engellemelere, iftiralara karşın ne Aspasia ne de Perikles ödün vermeden sevgilerine sonuna kadar sahip çıktılar.”
Aspasia, Perikles’in ölümünün ardından Lysikles ile evlenir. Lysikles, bir yıl sonra savaşta yaşamını yitirir.
Aspasia yaşamının devamında da “üst düzeyde diyalektik ve retorik hocası” olarak aranan kişi olmayı sürdürür.
Özgür ruhunu tüm baskı ve kirli politikalara rağmen ödün vermeden koruyan Aspasia, net olmayan bilgilere göre MÖ. 400’de aramızdan ayrılır.
Kaynak :Gazete Karınca
Başka Bir Denizli… Başka Bir Ülke… Başka Bir Dünya… MÜMKÜN…